تحلیل کنش‌های گفتاری در استنادات قرآنی منابع دورۀ صفویه (مطالعۀ موردی تاریخ ایلچى نظام شاه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ایران شناسی دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

2 فارغ التحصیل دکترای تاریخ انقلاب اسلامی، گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

این پژوهش در نظر دارد تا کنش‌های گفتاری استنادات قرآنی تاریخ ایلچی را بر اساس نظریۀ کنش گفتاری، تحلیل کند و به این پرسش پاسخ دهد که بر مبنای این نظریه، استنادات قرآنی این منبع، چگونه و بسامد هر کنش گفتاری به چه میزان بوده است؟ این پژوهش بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده و در آن از داده‌های کمی و کیفی استفاده ‌شده است.
بیشترین کنش گفتاری استنادات قرآنی تاریخ ایلچی، با تعداد 81 مورد از 115 مورد با 70/43 درصد، مربوط به کنش‌های اظهاری است. کنش‌های ترغیبی با 15 مورد با 13/04 درصد در جایگاه دوم از بیشترین استنادات قرار دارند. کنش تعهدی در استنادات تاریخ ایلچی 8 مورد بوده و 6/95 درصد کنش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. 7 مورد با 6/08 درصد از کنش‌ها به کنش‌های عاطفی اختصاص داشت و در نهایت 4 مورد با 3/47 درصد کنش گفتار اعلامی در این استنادات دیده شد.
هنگامی‌که کنش‌های اظهاری بیشترین بسامد را در متن داشته باشند، نشانۀ آن است که نویسنده قصد دارد به ‌صورت شفاف و مستقیم، حقایق و اطلاعات را به خواننده منتقل کند. این نوع کنش گفتاری در متون علمی، تاریخی، خبری و آموزشی بسیار رایج است.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.

    1. آرام، محمدباقر، اندیشه تاریخ‌نگاری عصر صفوی، تهران، امیرکبیر، 1386 ش.
    2. اصفهانى واله قزوینى، محمد یوسف، ایران در زمان شاه صفی و شاه‏عباس دوم، محقق/ مصحح: محمدرضا نصیرى‏، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1382 ش.
    3. حسینى، خورشاه بن قباد، تاریخ ایلچى، نظام شاه، محقق/ مصحح: محمدرضا نصیرى و کوئیچى هانه دا، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1379 ش.
    4. خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام الدین؛ تاریخ حبیب السیر، تهران، خیام، 1380 ش.
    5. دانشنامۀ جهان اسلام، تاریخ ایلچی نظام شاه، https://rch.ac.ir/article/Details/7206
    6. دست‌آموز، سعیده، محمدی، محمدرضا، «بررسی تأثیر کنش‌های گفتاری غیرمستقیم با ساختار پرسشی بر روند گفت‌وگو از منظر زبان روسی»، دوماهنامه جستارهای زبانی، دوره 7، ش 1 پیاپی 29، فروردین و اردیبهشت، 1395 ش، صص 68-41.
    7. دینورى، ابوحنیفه، اخبار الطوال، ترجمة محمود مهدوى دامغانى، تهران، نشر نى، 1383 ش.
    8. سرل، جان آر، افعال گفتاری، جستاری در فلسفۀ زبان، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1387 ش.
    9. سمرقندى، کمال‌الدین عبدالرزاق، مطلع سعدین و مجمع بحرین، محقق/ مصحح: عبدالحسین نوایى‏، تهران، پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1383 ش.
    10. صفوی، کوروش، درآمدی بر معنی‌شناسی، تهران، سورۀ مهر، 1387 ش.
    11. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمة سید محمدباقر موسوى همدانى، ج‌3، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، 1374 ش.
    12. طبرسی، فضل ابن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، فراهانی، 1360‌ش.
    13. طبرى، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، 1375‌ش.
    14. عابدینی، جواد، سرل و علوم انسانی، تحلیل فلسفی واقعیت اجتماعی از دیدگاه جان سرل و پیامدهای آن برای علوم انسانی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1399 ش.
    15. قاسمی، علی و محمد بنشاخته، تأثیر عناصر کلامی در بینش و روشِ تاریخ‌نویسیِ دورة صفویه، فصلنامه شیعه شناسی، دورۀ 19، ش 74، تیر 1400 ش، صص 105-150.
    16. قرشى، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1371 ش.
    17. لاهیجى، على بن شمس‌الدین بن حاجى حسین، تاریخ خانى شامل حوادث چهل‌ساله گیلان، محقق/ مصحح: منوچهر ستوده‏، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1352 ش.
    18. متولی، عبدالله، بازتاب رویکردهای مذهبی در مراسلات عصر صفوی، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال چهارم، ش 12، 1391 ش، صص 191-169.
    19. مشکور، محمدجواد، اخبار سلاجقه روم، به انضمام مختصر سلجوق‌نامه ابن بى‏بى، تهران، کتاب‌فروشی تهران، 1350 ش.
    20. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374 ش.
    21. نصیرى، محمدابراهیم بن زین‌العابدین؛ دستور شهریاران، محقق/ مصحح: محمد نادر نصیرى مقدم‏، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1373 ش.
    22. نورگوا، نینا، فرهنگ سبک‌شناسی، مترجم: احمدرضایی جمکرانی، مسعود فرهمند فر، تهران، مروارید، 1394 ش.
    23. واحدى نیشابورى، ابوالحسن على بن احمد، اسباب النزول، ترجمة علیرضا ذکاوتى، قراگزلو ذکاوتى، تهران، نشر نى، 1383 ش.
    24. هروى، امیر صدرالدین ابراهیم امینى، فتوحات شاهى، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، 1383 ش.
    25. همدانى، رشیدالدین فضل‌الله، جامع التواریخ، تاریخ آل سلجوق، محقق/ مصحح: محمد روشن، تهران، میراث مکتوب، 1386 ش.
    26. یار محمدی، لطف‌الله، گفتمان‌شناسی رایج انتقادی، تهران، سمت، 1385 ش.
    27. یزدى، شرف‌الدین على، ظفرنامه، محقق/مصحح: سید سعید میر محمد صادق و عبدالحسین نوایى‏، تهران، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شوراى اسلامى، 1387 ش.